Muziek en Politiek (een verhaal van 100 jaar geleden uit de Zwolsche Courant)

Muziek en Politiek (een verhaal van 100 jaar geleden uit de Zwolsche Courant)

Hoe stevig stond in 1916 onze staatsvorm, de parlementaire democratie, in zijn schoenen? Geloofden we er met zijn allen in? Of was er nostalgie naar de monarchie? “Staatkunde” blijkt een vak apart te zijn, waar zelfs een vereniging voor opgericht is, de Vereeniging voor Staatkunde.

Muziek en politiek

Honderd jaar geleden in de Zwolsche Courant

Hoe stevig stond in 1916 onze staatsvorm, de parlementaire democratie, in zijn schoenen? Geloofden we er met zijn allen in? Of was er nostalgie naar de monarchie? “Staatkunde” blijkt een vak apart te zijn, waar zelfs een vereniging voor opgericht is, de Vereeniging voor Staatkunde. Die heeft een druk bezochte en tamelijk opgewonden verlopen debatavond gehouden. Het verslag in de krant begint met het noemen van het thema van de avond:  Het historisch gewordene. Spannend! Honderd jaar later zou zo’n thema waarschijnlijk anders omschreven worden, “Traditie en innovatie” bij voorbeeld. En vandaag de dag zouden we er dan op mogen rekenen, dat “traditie” alleen nog maar een klein hoekje in een museum verdient, en dat alles gericht dient te zijn op “innovatie”.

Welnu, dat is precies, wat honderd jaar geleden ook al betoogd werd. De waarde van het historisch gewordene moet ernstig gerelativeerd worden, want we hebben in 1916 wel wat anders aan ons hoofd! De loop van de historie heeft ons in een alomvattende wereldbrand doen belanden, en dat vooral, daar de mensch zijn vrije overtuiging niet kan uitleven, waar de druk van de historie zijn eigen innerlijke kracht verlamt. Helemaal helder is de argumentatie niet, maar het vervolg biedt duidelijkheid. De inleider betoogt, hoe het parlementaire stelsel zijn tijd gehad heeft, hoe in deze tijden van verhoogde intensiteit het parlement niet meer mee kon. En hij weet ook het alternatief: een extra-parlementair kabinet, dat de opdracht heeft, zich direct tot het Nederlandsche volk te wenden.

De denkrichting is duidelijk: populisme per referendum! Wij moeten vrije menschen zijn met eigen vrije overtuiging; dan eerst kunnen we ons verzetten, niet alleen met ons verstand, maar vooral met ons gevoel. Ja, daar is weer eens de aloude tegenstelling tussen gevoel en verstand. Het intellect is buitengewoon hinderlijk, als we ons gevoel willen laten spreken – ach, als die mensen van honderd jaar geleden toch eens de beschikking gehad hadden over onze social media, dan zou de wereld er vast heel anders hebben uitgezien, misschien wel al een beetje zoals nu. Wij moeten niet buigen voor het intellect zonder meer. Maar o wee, als het gevoel aan de macht komt, “gesundes Volksempfinden” of zo. Ook in die Vereeniging voor Staatkunde lijkt er maar weinig begrip te bestaan voor een fatsoenlijke balans tussen gevoel en verstand.

Tegenwicht is dus nodig, en wij vinden dat in de muziek. Dezelfde krant, die zo’n ruimte geeft aan het door het gevoel gestuurde populisme, publiceert ook een onderzoek naar het nuttig effect van muziek. Het tijdschrift Humanitas heeft het verband tussen muziek en levensduur ontdekt:  De meeste musici zijn vroolijke, luchthartige menschen, die ’t leven van den zonnigen kant beschouwen en zich niet gauw door tegenspoed laten terneerslaan. Muziek laat je langer leven! Vooral op den groei en het behoud van de haren hebben sommige muziekinstrumenten grooten invloed, terwijl andere weer een uitstekende uitwerking hebben op den bloedsomloop of den maag versterken. Muziek, zegt het humanistische tijdschrift, helpt bij het oplossen van wetenschappelijke problemen, en dus mag het al helemaal geen verbazing wekken, dat langzame en zwaarmoedige melodieën de spierkracht verminderen, terwijl aan den anderen kant vroolijke wijsjes de wilskracht vergrooten.

De Zwolsche Courant  citeert de humanisten uiterst ironisch, getuige de laatste zin, die volgt op de samenvatting van alle muzikale invloeden: Alles volgens de Humanitas, die het ernstig schijnt te meenen. Een spottende sneer, die bij het stuk over de Vereeniging voor Staatkunde, over de afschaffing van de parlementaire democratie, storend ontbrak. Als we nou de muziek eens even serieus namen als de democratie, zou ons dat niet voor een hoop eng populisme bewaren?

Sjaak Onderdelinden.