image/svg+xml

Biddag

Verhaal

Biddag

Plaatje bij verhaal: onze_lieve_vrouwe_kerk_-_zwolle.jpg

Officieel is de Eerste Wereldoorlog eind november 1918 nog niet voorbij, de vrede is nog niet getekend, maar het grote moorden is dan uiteindelijk toch gestopt. Ook in het neutrale Nederland is er reden tot blijdschap, en honderd jaar geleden is dat nog onmiddellijk religieus geïnspireerd, dus de kerken stromen vol. Het woord dat in dit verband veelvuldig in de krant genoemd wordt, luidt: “verootmoediging”, een woord dat honderd jaar later niet meer zo direct tot ons dagelijks vocabulaire behoort. Het zal iets betekenen als nederige dank, eerbiedige dankbaarheid, bij voorkeur te uiten in biddende houding, dus op de knieën. Daar stroomden de kerken voor vol: biddag dus. De Zwolse Courant van 28 november heeft een hele pagina nodig om al die kerkdiensten te behandelen, Hervormd en Gereformeerd, Rooms en Joods.

Overal het zelfde patroon: "De Broerenkerk, waarin Ds. Visser en ds. De Haan optraden, was overvol. Honderden moesten terug bij gebrek aan plaats. De Commissaris der Koningin en de Burgemeester der gemeente waren tegenwoordig." Die laatste twee bezoekers kregen vast wel een mooi plaatsje, maar voor het gewone volk was er vaak alleen maar een staanplaats. Stampvol is het meest gebruikte woord. Voor alle kerken en geloven valt ook wel een gelijksoortig patroon in de toespraken te ontdekken. Overal gaat het om dankbaarheid voor het einde der vijandelijkheden, hoop op duurzame vrede, en, meer speciaal voor Nederlands gebruik, blijdschap over de functionerende neutraliteit, nog veel grotere blijdschap over de mislukte socialistische revolutie en onversneden hulde aan de Koningin. Niet weinige diensten eindigden met minstens twee coupletten van het Wilhelmus.

De katholieke kerken (St. Michaelskerk, Onze Lieve Vrouwekerk  en de Dominicanerkerk) worden wat stiefmoederlijk behandeld, zonder grote samenvatting van toespraken, alleen dit: "In alle drie kerken was de opkomst buitengewoon groot, zoodat velen zich met een staanplaats moesten vergenoegen." Uit de Synagoge, ook al dicht bezet (toen nog wel…), wordt daarentegen de toespraak van Opperrabijn Hirsch uitvoerig naverteld. Die had dan ook een fraaie Bijbelse parallel voor de Grote Oorlog: "Spr. schetst welke verootmoediging we thans moeten gevoelen na de ontzaglijke worsteling tusschen Esau de genius, ’t zwaard, de machtswellust en ’t Jacobbeginsel, de idee van verbroedering, liefde en gerechtigheid, die tenslotte moeten zegevieren." Daarna ook hier tevredenheid over het mislukken van de Revolutie en een "vurige bede voor Koningshuis en regeering." Na de volgende Wereldoorlog komt de beweging “zwaarden tot ploegscharen”, en daar is na WOI al een voorschotje op genomen:  "De zwaarden zullen worden omgesmeed tot snoeimessen en houweelen."

Bezorgdheid over de toekomst is ook een in vele diensten terugkerend gegeven. De meest opstandige tonen zijn te vernemen in de Grote Kerk, waar gewaarschuwd wordt voor de toenemende macht van de Verenigde Staten en hun eenzijdige geldhonger, "het Amerikaansche groot-kapitalisme zal heerschen over het oude Europa. (…) En het middel, om dat Amerikaansche groot-kapitalisme te bestrijden, is eenheid van allen, die anders willen." De analyse komt de lezer-van-nu zeer actueel voor, inderdaad is er sprake van de macht van het kapitaal, maar de tegenkrachten stellen weinig voor, we hebben al lang besloten: if you can’t beat them, join them. Eind november 1918 is men in de Grote Kerk nog een stuk idealistischer. Weliswaar wordt de constitutionele monarchie omarmd, maar "dat in de betoogingen ter eere van de Koningin de socialisten en het socialisme verguisd en besmeurd worden, dat is te betreuren." Maar voor we de Grote Kerk tot broedplaats van rood gevaar verklaren, krijgen we in dezelfde preek nog een fraai staal toekomstvisie: "Maar nog is de vrede niet gesloten, en al komt die vrede, wat zal het dan zijn: een rechtsvrede of een machtsvrede, die de kiem in zich draagt van nieuwe oorlogen." Een machtsvrede natuurlijk – en de wereld kon wachten op WOII.

Sjaak Onderdelinden.  

Auteur:Sjaak Onderdelinden
Trefwoorden:Biddag, St. Michaelskerk, Onze Lieve Vrouwekerk, Dominicanerkerk, Synagoge, Sjaak Onderdelinden

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.