Verhaal 26 Een ellendige tijd-----Bommen op Borne (1940-1945)

Verhaal 26 Een ellendige tijd-----Bommen op Borne (1940-1945)

Hierboven plaatje 111. De verwrongen resten van de brug over het Twentekanaal in Bornerbroek. Nederlandse soldaten bliezen de brug op in de nacht van 9 op 10 mei 1940. Zo kon het Duitse leger de brug niet gebruiken, toen ze ons land een paar uur later binnenvielen.

Er dreigt oorlog

Op dinsdagochtend 29 augustus 1939 is het een drukte van belang bij het station van Borne. Familie en bekenden nemen afscheid van de dienstplichtige militairen. Het zijn de mannen van 20 tot 35 jaar oud. Ze zijn opgeroepen door de regering, want er dreigt oorlog met Duitsland. Hier en daar pinkt iemand een traantje weg. Er worden bemoedigende woorden gesproken. Die dag rijden er 500 personentreinen en 60 goederentreinen door het land. Ze brengen 144.000 militairen en duizenden paarden naar de plaatsen waar ze het land moeten verdedigen. Twee dagen later geeft Adolf Hitler zijn leger het commando Polen binnen te vallen. Iedereen is bang dat de Duitsers ook Nederland zullen aanvallen. De mensen in Borne bereiden zich voor op een oorlog, maar er gaan maanden voorbij zonder dat er iets gebeurt. Misschien komt er wel geen oorlog….

Het is zover

Dan vallen plotseling op 10 mei 1940 in alle vroegte Duitse troepen Nederland binnen. Tegen half vijf zijn de eerste Duitse soldaten in Borne. Zij moeten de bruggen over het Twentekanaal in Bornerbroek onbeschadigd in handen krijgen, zodat het Duitse leger gemakkelijk verder ons land in kan trekken. Maar de bruggen zijn eerder in de nacht al door Nederlandse soldaten opgeblazen. Veel maakt het niet uit: de Duitser rukken toch snel op. Overal in het land breken gevechten uit, het hevigst op de Grebbeberg bij Rhenen. Daar sneuvelen veel soldaten. Er zijn ook twee militairen uit Borne bij. Zij zijn begraven op de erebegraafplaats op de Grebbeberg. Duitse vliegtuigen bombarderen de binnenstad van Rotterdam. Het Nederlandse leger ziet dat de Duitsers te sterk zijn en geeft zich na vier dagen vechten over, op 14 mei 1940. Er breekt een moeilijke tijd aan.

Bondgenoten

Het Duitse leger is ook andere landen binnengevallen. Gelukkig komen de legers van Engeland en Amerika en de andere bondgenoten te hulp. De bondgenoten noemen we ‘geallieerden’. Samen proberen ze het Duitse leger te verslaan. Aan het begin van de oorlog hebben de geallieerden nog geen legers op het vaste land van Europa. Daarom bombarderen ze het Duitse leger en de Duitse steden vanuit hun vliegtuigen. Daarbij vallen heel veel slachtoffers en de schade is enorm. Bijna elke nacht trekken soms wel duizend vliegtuigen uit Engeland over ons land, op weg naar Duitse steden. Een paar uur later vliegen ze terug. Het lange en indrukwekkende gebrom van de motoren houdt veel mensen uit hun slaap. Op 6 juni 1944 steken de geallieerden met duizenden boten over van Engeland naar Frankrijk. Zo brengen ze hun sterke legers naar het vasteland van Europa. Iedereen krijgt weer hoop dat de oorlog nu snel is afgelopen. Toch duurt de oorlog dan nog bijna een heel jaar.

Zware tijden

De vijf lange oorlogsjaren zijn een tijd van onderdrukking en ontberingen. Er komt steeds meer gebrek aan eten, kleding, schoeisel en brandstof. Vooral de mensen in de steden krijgen het moeilijk. Op het platteland, zoals in Borne, zijn er altijd wel kennissen of familie met een tuintje waar je wat eten kunt halen in geval van nood. Iedereen krijgt bonkaarten van de regering waarmee je eten of kleding kunt kopen. Dat zijn de distributiebonnen. Zo moet alles eerlijk worden verdeeld. Maar er zijn ook mensen die stiekem de schaarse etenswaren opkopen en weer doorverkopen voor woekerprijzen. Ze willen zo veel mogelijk winst maken. Dat zijn de zwarthandelaren.

Een zwarthandelaar

In 1940 zijn er 50 kruideniers in de gemeente Borne. Hun winkels raken steeds leger. Ze hebben steeds meer moeite om aan producten te komen voor hun winkels. Er komen geen vrachtwagens meer met verse etenswaren en huishoudartikelen. Aan alles is gebrek. De winkeliers gaan naar de boeren in de omgeving om boter, melk, kaas en eieren te kopen voor hun klanten. Maar vaak krijgen ze van een boer te horen, dat een zwarthandelaar hen al vóór is geweest. Die heeft alles voor heel veel geld gekocht. Eén zwarthandelaar koopt vooral eieren op. Hij heeft er een speciale jas voor laten maken. Het is een lange jas tot op zijn enkels, met aan de binnenkant van boven tot onder kleine vakjes. Daar kan hij de eieren in stoppen. Van buiten zie je daar niets van. Op een dag gaat kruidenier Henk van de Zijlstra-winkel in Borne (Grotestraat 188) naar een boer in Hertme om te vragen of hij eieren te koop heeft. Op het moment dat Henk de keukendeur binnengaat, komt toevallig de zwarthandelaar naar buiten. De kruidenier herkent hem onmiddellijk. Hij doet alsof hij struikelt. Hij valt tegen de zwarthandelaar aan en drukt zich stevig tegen hem aan, met zijn beide armen om hem heen. Dat geeft een krakend geluid. Even later staat de zwarthandelaar scheldend midden in een reusachtige omelet.

Bommen op Borne

Borne is een aantal keren gebombardeerd. Het eerst op 26 juli 1942. Daarbij zijn 80 huizen bij het Spanjaardsplein beschadigd. Twee mensen raken gewond. Op 20 januari 1943 is het raak bij De Bleek. Er zijn drie doden en vier gewonden. Op 28 februari 1943 vallen er bommen bij de Wensinkstraat en de Oude Deldensestraat, met vier doden en twee gewonden tot gevolg. Ook bij de twee laatste bombardementen is er veel schade.In de jaren 1943-1945 zijn er in de gemeente Borne zes vliegtuigen neergestort. Hierbij zijn militaire en burgerslachtoffers te betreuren. In 1943 maakt een grote Amerikaanse bommenwerper een noodlanding bij de boerderij van de familie Bolscher in Bornerbroek. De piloot weet zijn toestel veilig in een weiland aan de grond te zetten. De tien leden van de bemanning overleven de noodlanding.

Raketten

De Duitsers vinden nieuwe wapens uit, zoals de V1-raketten. Het zijn vliegende bommen. Ze hebben een straalmotor en worden afgeschoten vanaf lange glijbanen. Eind 1944 bouwen de Duitsers twee van die lanceerbanen in het Almelose Nijreesbos en een bij café Platenkamp aan de Bornerbroeksestraat. De Duitsers bestoken de Belgische stad Antwerpen met deze vliegende bommen. Dat is een afstand van meer dan 200 kilometer. De V1’s zijn niet erg betrouwbaar. De mensen luisteren angstig naar het geluid als er een V1 overvliegt. Als de motor het goed doet, hoor je een hard reutelend geluid. Dan vliegt hij gewoon verder naar zijn doel. Maar als het geluid plotseling ophoudt, komt de bom bij je in de buurt terecht en zal met een vreselijke knal ontploffen. Dat weten de mensen in de omgeving van Bornerbroek maar al te goed. Daar zijn er wel vijf naar beneden gekomen. Bij de ontploffingen zijn enkele boerderijen totaal vernield.

Op het kaartje van Borne zijn de plaatsen waar bommen zijn gevallen aangegeven: het Spanjaardsplein met 26a, De Bleek met 26b en de Oude Deldensestraat met 26c.

Wereldoorlogen / 1900-1950