image/svg+xml

Verhaal 10 Een glimpje van de hemel-----De Oude Kerk van binnen (1420)

Verhaal

Verhaal 10 Een glimpje van de hemel-----De Oude Kerk van binnen (1420)

Plaatje bij verhaal: 10-1 - plaatje_41_HG15-2 Borne Oude Kerk richting schip Emmens.jpg

Verhaal 10 Een glimpje van de hemel-----De Oude Kerk van binnen (1420)

Hierboven plaatje 41. De Oude Kerk gezien van het koor. Het gedeelte achteraan heet het schip van de kerk. Bovenaan het stenen trapje links staat de kansel van zandsteen. Achter de dikke pilaar zie je de ingang in de toren.

Een bijzonder gebouw

De Oude Kerk is misschien wel het oudste bouwwerk in Twente dat bijna helemaal van baksteen is gemaakt. Hier en daar zijn ook grote blokken zandsteen uit Bentheim gebruikt. De kerk heeft spitse bogen boven de ramen en de deuren. Daaraan kun je zien dat de bouwstijl ‘gotisch’ is. De Oude Kerk staat midden in het beschermde dorpsgezicht van Borne. We kunnen ons Borne niet voorstellen zonder deze mooie kerk. De bouw begon bijna 600 geleden, op een plek waar nu al meer dan 1000 jaar een kerk heeft gestaan.

Binnen

Als je binnenkomt door de grote deur in de toren, vallen onmiddellijk de twee dikke pilaren midden in de kerk op. Dat zie je in geen enkele andere kerk in Nederland. Verder is er een prachtige oude preekstoel van zandsteen. Aan de wanden en de gewelven zijn nog delen van kleurige muurschilderingen te zien van heiligen en Bijbelse taferelen. Zo leerden de mensen over het geloof, ook al konden ze niet lezen.

Kansel en doopvont

De kansel of preekstoel is van zandsteen. Hij is rond 1600 gemaakt in Westfalen. Er staan teksten van Maarten Luther op in een Oost-Nederlands en Munsters dialect. De doopvont is nog niet zo oud. Hij is 1921 gemaakt door de Bornse kunstenaar Herman Liedenbaum. De oude doopvont van de Oude Kerk staat nu in de Blasiuskerk van Delden. Hij stond eerst als bloembak in de tuin van de pastorie aan de Stationsstraat. In de doorgang tussen de toren en het schip staat een offerblok. In de gleuf kun je geld stoppen voor de kerk en de armen. Het offerblok is in de 18de eeuw gemaakt van zandsteen, met stevige ijzeren banden. Die krijgen dieven niet gemakkelijk open.


De hemelpoort

Boven in het gewelf vóór het koor zit een afgesloten gat. Dat is handig voor het naar boven hijsen van bouwmaterialen. Dat gebeurt ook tegenwoordig nog wel. Maar het gat is in de Middeleeuwen ook gebruikt als een soort hemelpoort. Met Hemelvaart hijst de priester langzaam een beeld van Jezus door deze ‘hemelpoort’ omhoog. Zo wordt voor de mensen uitgebeeld, dat Jezus is teruggegaan naar zijn Vader. Op Pinkstermorgen wordt uit de opening een beeldje van een duif neergelaten. Zo wordt het neerdalen van de Heilige Geest voor de mensen uitgebeeld.

 

10-5b - plaatje_42_Himmelloch van onderen.JPG
Plaatje 42. Hier zie je de ‘hemelpoort’ in het plafond van de kerk.
De opening is afgesloten met een deksel.

 

Een bijzonder glas-in-loodraam

In één van de glas-in-loodramen is Johan II van Weleveld afgebeeld. Hij heeft veel geld betaald voor het afbouwen van de kerk. Naast hem is het stadswapen van Enschede te zien. Het wapen laat zien, dat Johan korte tijd eigenaar van de hele stad Enschede is geweest. In 1437 leent Johan van Weleveld een grote som geld aan de bisschop van Utrecht. Hij krijgt daarvoor de stad Enschede in bezit tot de bisschop al het geld heeft terugbetaald.

 

10-4 - plaatje_43_Johan II van Weleveld - glas-in-lood Grootenboer.jpg
Plaatje 43. Johan II van Weleveld in een indrukwekkend harnas.Hij is afgebeeld in
een glas-in-lood raam in de Oude Kerk. Rechtsonder zie je het wapen van de stad
Enschede. Johan werd in 1437 korte tijd eigenaar van Enschede.

 

Altaren

In de 15de eeuw zijn er drie altaren in De Oude Kerk: het hoofdaltaar, gewijd aan Stephanus, en twee zijaltaren. Het ene zijaltaar is gewijd aan Maria, het andere aan Nicolaas en Barbara. De steen van het altaar van Nicolaas en Barbara wordt nog steeds gebruikt. Hij staat nu op het koor. De twee andere altaarstenen zijn in de vloer van het koor gemetseld.

Sacristie

In een van de muren in de sacristie is een nis te zien. De priester spoelde hier vroeger de kelk en ander heilig vaatwerk af na de mis. Het spoelwater met de restjes van de geconsacreerde hostie en wijn liep via een afvoer naar buiten op de gewijde grond van het kerkhof. Zo liet men “Gods water over Gods akker lopen”. Ken je dat gezegde? Aan de buitenkant van de muur kun je de afvoer zien. Later vergaderde de hervormde kerkenraad in de sacristie. Tegenwoordig gebruikt de predikant de ruimte om zich te verkleden voor de dienst.

 

10-3 - plaatje-44-HG15-5 Borne Oude Kerk interieur met kansel Grootenboer.jpg
Plaatje 44. In het midden staat de kansel van zandsteen en links vooraan het doopvont.
Ook kun je een deel van de kleurige muurschilderingen zien. Het zijn Bijbelse stripverha-
len voor de mensen die niet kunnen lezen. Toen de kerk werd gebouwd konden de mees-
te mensen dat niet.

Grafstenen

In de vloer van de kerk zijn 19 grafstenen ingemetseld. Ze zijn van de plaatselijke adel en voorname burgers. De oudste grafsteen is van Gert van Weleveld die in 1504 is gestorven. Na hem zijn hier ook leden van de families Weleveld, Schele en Hambroick begraven. Het kerkhof was vroeger veel groter dan tegenwoordig. De doden werden niet alleen begraven in en om de kerk, maar op het hele gebied van de Pellenhof. Bij de restauratie van de kerk in 1920 zijn alle graven geruimd. De 51 overgebleven grafzerken zijn bijeengebracht rond de kerk, maar ze bedekken geen graven meer. Er is nog veel meer in de kerk te zien. Je moet eens vragen wanneer er een rondleiding is.

 

10-7 - plaatje_45_Oude Kerk-grafsteen Johan III van Weleveld en vrouw - Grootenboer.jpg
Plaatje 45. Tegen de muur in de toren staat deze oude grafsteen rechtop. Hij bedekte
vroeger het graf van Johan III van Weleveld en zijn vrouw. Johan overleed in 1526.

 

Kerkklokken

Er hangen drie grote kerklokken in de toren. Ze zijn gemaakt van brons. De oudste klok is uit het jaar 1457 en 112 centimeter breed. Het is een heel duur geschenk van Johan II van Welvelde. Er waren daarna nog twee andere klokken, maar die zijn rond 1510 gestolen. Ze zijn vervangen door twee nieuwe. De ene klok is gemaakt in 1645 en is maar liefst 124 centimeter breed. De andere is uit 1676 heeft een doorsnee van 96 centimeter. Hoe groter een kerkklok is, hoe lager de toon.

Een oude traditie

Elke zaterdagmiddag om vijf uur zweeft er tien minuten lang een merkwaardig geluid boven het dorp. Dat zijn de kerkklokken van de Oude Kerk. Het lijkt wel of er met een heleboel hamers tegelijk zachtjes op de klokken wordt getikt. Een groep vrijwilligers klimt elke zaterdagmiddag de smalle torentrap op naar de klokkenzolder. Ze doen hun gehoorbeschermers op en trekken daarna met zijn allen de klepels tegen de binnenkant van de drie klokken. Als je goed luistert, hoor je de klokken steeds weer zeggen: “Schoon-hemdje-an. Schoon-hemdje-an.” Zo worden de inwoners van Borne gewaarschuwd, dat het weekeinde is begonnen. Het is nu gedaan met het werk. Iedereen moet nu in bad en schoon ondergoed aantrekken. Dat gebeurde vroeger maar één keer in de week! Maar toen waren er nog geen wasmachines.

 

Op het kaartje van Borne is de plaats van deOude Kerk aangegeven met de letter A.

 

groot 04-Steden en staten-Hoge en Late Middeleeuwen - 1000-1500.jpg

Middeleeuwen / 1000-1500

 

Auteur:Hans Gloerich
Trefwoorden:Middeleeuwen / 1000-1500, Borne bij de tijd, Schoolcanon
Personen:Luther,Maarten, Liedenbaum,Herman, Weleveld, van Johan II, Weleveld, van Gert, Schele, familie, Hambroick, familie
Thema's:Borne bij de tijd-----Schoolcanon

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.