Verhaal 04 De ruiter van Karel de Grote-----De eerste tekenen van het christendom in Borne (ca. 800)

Verhaal 04 De ruiter van Karel de Grote-----De eerste tekenen van het christendom in Borne (ca. 800)

Karel de Grote kon niet schrijven. Hierboven zie je zijn ‘handtekening’ of monogram. Links zie je het plaatje dat zijn secretaris voor hem tekende. Karel hoefde dan alleen nog maar het kleine v’tje in het ruitje te tekenen. Dat is rechts te zien. Nu staan in het plaatje alle letters van zijn naam KAROLVS. De V moet je lezen als een U. Je kunt gemakkelijk de letters K R L S zien. Het ruitje staat voor de drie klinkers: de A, de O en de U. Handig bedacht, hè!

Karel de Grote

Karel de Grote leefde van 747 tot 814. In 768 overlijdt zijn vader Pepijn de Korte. Karel volgt hem op als koning van zijn volk, de Franken. Hij voert veel oorlogen en verovert veel landen. Zijn Frankische Rijk wordt steeds groter. Karel wordt zo machtig dat hij op de eerste kerstdag in het jaar 800 tot keizer wordt gekroond. Hij is nu keizer over een groot deel van Europa: Duitsland, Frankrijk, Nederland, België, Luxemburg, Zwitserland, Noord-Italië en nog een klein stukje van Spanje. Het was eigenlijk de eerste Europese Unie.

De bevolking van Twente

In de tijd van Karel de Grote woont in het grensgebied van Nederland en Duitsland het Germaanse volk van de Saksen. Karel verovert met veel moeite ook het gebied van de Saksen. In oude geschriften wordt Twente voor het eerst in 792 vermeld als ‘gouw’ van het Frankische Rijk. Gouwen zijn een soort provincies in het rijk van Karel de Grote.

Bekeren met het zwaard

De Saksen zijn geen christenen. Ze vereren veel goden met mooie namen als Wodan, Donar, Freya, Balder en Loki. Hun hemel noemen ze Walhalla. Karel de Grote vindt dat al zijn onderdanen christen moeten worden. Daarom stuurt hij altijd priesters naar de veroverde gebieden. Deze missionarissen of zendelingen laten kerkjes bouwen en ze preken over Christus en de Bijbel. Karel dwingt alle mensen om zich te laten dopen. Desnoods met geweld. Hij zei: “Wie zich niet laat dopen, wordt gedood.” Dan werd je hoofd eraf gehakt met een zwaard. Wat zou jij dan doen?

Karel kan goed regeren…

Karel de Grote heeft bij elke oorlog weer nieuwe wapens en goede soldaten en paarden nodig. En trouwe dienaren om de veroverde landen te besturen. Hij doet dat heel slim. De trouwste en sterkste mannen leent hij een groot stuk land. Dat land mogen deze leenmannen gebruiken voor de landbouw en de veeteelt. De opbrengst mogen ze zelf houden, maar ze moeten elk jaar een deel aan hun heer geven. Ze besturen hun gebied in naam van hun heer. Maar als Karel weer eens oorlog wil voeren, moeten de leenmannen meevechten. Met een eigen legertje van gewapende mannen en ruiters met paarden. En dat moeten ze zelf betalen.

…maar niet lezen en schrijven

Karel de Grote is dus heel slim in het besturen van zijn grote land. Je zult wel niet geloven, dat hij nooit heeft leren lezen en schrijven. Wel vindt Karel onderwijs heel belangrijk. Dat wordt vooral gegeven door de monniken in de kloosters. De monniken leren de boeren hoe ze het land beter kunnen bewerken. En zij vinden ook watermolens en betere ploegen uit. Er komt nu meer voedsel en de welvaart neemt overal toe. De bevolking groeit snel.

Een heel oud zwaard

In 1987 zijn mannen bezig met graafwerkzaamheden in de Stroom Esch. Er wordt een grote nieuwe wijk gebouwd in Borne. Ze werken waar later het plantsoen aan het Hoefblad komt. Plotseling stuiten ze op iets hards, diep in de grond. Ze halen een zwaard van bijna een meter lang naar boven. De mannen zijn erg verbaasd en ook wel een beetje opgewonden. Zo iets vind je niet elke dag.

Een bijzonder graf

Het werk wordt stil gelegd om de vondsten door deskundigen te laten onderzoeken. Ze vinden later nog de punt van een lans, ruitersporen en een kluitje van 16 zilveren munten. Ze ontdekken dat de spullen in een oud graf liggen. De wapens wijzen erop dat er een man begraven is. Maar er is geen lichaam meer. Dat is al lang geleden vergaan.

Oude munten

Op sommige munten staat het merkteken van Karel de Grote. De munten zijn geslagen tussen 790 en 820. Het graf is dus gegraven in 820 of korte tijd later. De munten komen overal vandaan: uit Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en Italië. Dat  betekent dat er toen in Borne al handel werd gedreven met verre streken. Als je in de portemonnee van je moeder kijkt, zie je misschien wel euromunten uit dezelfde landen.

Twee varkens waard

Het zilver van alle munten samen weegt ongeveer 20 gram. Daar kon je in die tijd twee varkens voor kopen. Het graf moet dus wel van een voornaam persoon zijn. In ons land is nog niet eerder een graf met zoveel munten uit de tijd van Karel de Grote gevonden.

Een kleine nederzetting

Dicht bij het graf vinden ze diep in de grond nog de houten palen van twee boerderijen en een aantal voorraadschuurtjes en waterputten. En verder potscherven, spinsteentjes en een deel van een bronzen armband. De beide boerderijen zijn ongeveer 25 meter lang en 7 meter breed. Dat is bijna net zo groot als drie moderne rijtjeshuizen samen. Ze horen bij een kleine nederzetting van enkele boerenfamilies.

Oud hout

Geleerde mensen kunnen aan de jaarringen zien hoe oud een stuk hout is. Zij zeggen dat het hout van de boerderijen is gekapt tussen 610 en 800 na Christus. De man in het graf is op het erf van zijn eigen boerderij begraven. Niet op een kerkhof. Had hij toestemming voor een begrafenis op zijn eigen erf? Of was er toen nog geen kerk met een kerkhof in Borne?

Van wie is in het graf?

Het graf is niet van een eenvoudige boer. Gewone boeren hebben geen zwaard, ruitersporen en zoveel zilveren munten. Aan de ruitersporen kun je zien dat hij ook ruiter is. Hij leeft in de tijd van Karel de Grote. Misschien is zijn heer een leenman van Karel. Is zijn heer de graaf van Twente in Oldenzaal? Als er oorlog is, moet de ruiter zijn paard zadelen, zijn wapens pakken en zich melden bij zijn heer. De mensen in Borne geven de man in het graf de naam ‘de Karolingische ruiter’.

Een pas bekeerde christen?

Het is een merkwaardig graf. De ruiter ligt met zijn voeten naar het oosten, in de richting van Jerusalem. Zo begraven de christenen hun doden in die tijd. Maar christenen leggen geen voorwerpen in het graf zoals wapens of munten. De Germanen deden dat wel! Misschien zijn de bewoners van de nederzetting nog niet zo lang christen. Door de dreiging met het zwaard gaat hun geloof misschien ook niet erg diep. Vertrouwen ze nog niet helemaal op de nieuwe God van de christenen? Voor de zekerheid geven ze hun overledene ook spullen mee voor de reis naar het Walhalla. Zo krijgen Christus en Wodan allebei wat.

Ga maar eens kijken

Het zwaard en enkele andere voorwerpen zijn nu te zien in het museum Twentse Welle in Enschede. Het graf in de Stroom Esch is er niet meer. Maar op de plek waar het werd gevonden, liggen speciale straatstenen in het voetpad bij Hoefblad 20. Als je daar bent moet je ogen dicht doen. Verbeeld je maar dat je dichtbij twee langgerekte boerderijen uit de tijd van Karel de Grote ziet. Met een hoog dak van stro en lage muren van houten palen en leem. Uit een gat in het dak kringelt rook omhoog. Je ruikt het houtvuur en hoort spelende kinderen.

Op het kaartje van Borne is de plaats van de nederzetting en het graf aangegeven met 4.

Middeleeuwen / 500-1000