Verhaal 02 Friese boeren in Borne?-----Sporen op Zuid Esch en Grutterskamp (800 v.C.-450 n.C.)

Verhaal 02 Friese boeren in Borne?-----Sporen op Zuid Esch en Grutterskamp (800 v.C.-450 n.C.)

Op deze tekeningen kun je zien hoe de resten van een huis er na hele lange tijd uitzien onder de grond. Tekening 1: Het huis is gebouwd met houten palen. Binnen liggen een paar potten van aardewerk. Buiten is een kuil voor het afval gegraven. Tekening 2: Het huis is verlaten en raakt in verval. De palen zijn omgevallen. De paalstompen in de grond gaan aan de bovenkant afbrokkelen. Er gaan bomen en planten groeien. De wortels drukken de resten van het huis opzij. Tekening 3: Een boer ploegt het land op de plaats waar het huis stond. De ploeg verspreidt de resten van het huis. Alleen de diepere resten blijven op hun plaats liggen. Tekening 4: Eeuwenlang wordt de grond opgehoogd. Het land wordt daardoor wel een meter hoger. Om bij de resten van het huis te komen, moet je nu diep graven.

Nieuwsgierig

Over mensen die hier lang geleden leefden weten we maar weinig. Ze kunnen niet lezen en schrijven. Documenten hebben ze niet nagelaten. Maar bijvoorbeeld wel resten van hun huizen, huisraad en gereedschap. Als je nieuwsgierig bent naar hoe ze leefden, moet je naar hun spullen zoeken, diep in de grond.

Graven
                                                                                                                                   
Als je een huis bouwt, moet je eerst een diep gat graven voor het fundament. Als je een hele nieuwe woonwijk aanlegt, bouw je niet alleen huizen. Er worden ook straten aangelegd en er moeten leidingen voor gas, water en stroom in de grond. Voor je kunt gaan bouwen, moet je dus eerst overal graven in een heel groot gebied. Dat gebeurt met grote machines. Als het werk klaar is, zijn alle sporen van de vroegere bewoners in de grond verdwenen. Dat is heel jammer, want dan kun je nooit meer iets over hen te weten komen.

Onderzoek

Daarom laat de gemeente eerst het gebied van een nieuwe woonwijk onderzoeken. Dat gebeurt door deskundigen. Ze heten archeologen of oudheidkundigen. Ze graven hier en daar voorzichtig smalle sleuven in de grond en bekijken nauwkeurig     alles wat ze naar boven halen. Als ze iets vinden wat de moeite  waard is, gaan ze een groter gebied afgraven. Pas als het onderzoek klaar is, mag er gebouwd worden.

De Bornsche Maten

Ook in de Bornsche Maten zijn er op veel plaatsen van die opgravingen gedaan. De archeologen ontdekken dat hier duizenden jaren geleden al boeren woonden. Ze vinden de resten van hun boerderijen en schuren. Aan de sporen in de grond kunnen ze bijvoorbeeld zien wanneer ze hier leefden en hoeveel vee ze hadden. Diep in de grond van de Grutterskam en de Zuid Esch vinden ze kleine nederzettingen.

De Grutterskamp (van 800 voor Chr. tot 450 na Chr.)  

Na een lange natte periode breekt er ongeveer 2500 jaar geleden een droge periode aan. Ook het oerbos waar nu de Grutterskamp is, bij de Deurningerweg en de Mekkelhorstweg, overstroomt dan niet meer elk jaar. Er komen boeren om te zien of ze hier een bedrijf kunnen stichten. Ze kappen een aantal open plekken in het bos. Daar bouwen ze hun boerderijen en leggen ze akkertjes aan. Op de Grutterskamp zijn resten van wel tien oude boerderijen gevonden. Ze stonden hier tussen de 1500 en 2800 jaar geleden, maar niet allemaal tegelijk. Het was dus geen dorp. Twee boerderijen waren er wel tegelijkertijd. Dat was tussen de 2000 en 2100 jaar geleden, dus in de eerste eeuw voor onze jaartelling. De twee boerderijen zijn een aantal keren afgebroken en iets verder weer opgebouwd.                                

Paalgaten                                                               

De houten gebouwen laten paalgaten in de grond achter. Het zijn bruine vlekken in het gele zand. Zo kun je zien dat er lang geleden boerderijen waren op de Grutterskamp. Langs de akkers stonden veel schuurtjes in groepjes bijeen. Vijf- of zes eeuwen lang gaat het goed, maar dan komen er telkens weer overstromingen. De boeren moeten met hun gezinnen en hun vee verhuizen naar een droog gebied. Ook de naam Grutterskamp is al oud. De naam komt van het beroep van een grutter. Een grutter maakt grutten. Dat is gepelde gerst, haver of boekweit. Vroeger werden grutten Vroeger werden grutten gebruikt om er pap of pannenkoeken van te maken. De Gruterskamp was de akker van de grutter Gerrit ten Cate. Hij had lang geleden aan de Bongerdsweg een grutterij. In 1744 verplaatste hij zijn bedrijfje naar het centrum van Borne.

De Zuid Esch (van 50 voor Chr. tot 50 na Chr.)

Ook op de Zuid Esch zijn oude boerderijen gevonden. De resten van twee boerderijen liggen bij de Rondweg, op de hoek van de straten Visserij en Voorn. De oudste boerderij is 2000 tot 2050 jaar geleden gebouwd, dus kort voor de geboorte van Christus. Het gebouw is 15 meter lang en 5 meter breed en heeft een overhangend dak. Dwars door de boerderij loopt een brede gang of tussenruimte. Aan de ene kant is het woongedeelte, aan de andere kant de stallen met ruimte voor 16 dieren. Ongeveer 50 of 100 jaar later is naast deze boerderij een grotere gebouwd. De oude boerderij is toen afgebroken. Het nieuwe gebouw is 25 meter lang en 6½ meter breed. In het stalgedeelte is plaats voor 24 tot 28 dieren.  Naast de boerderij ligt een kuil van een meter breed met duizenden verbrande aardewerkscherven en ander huisraad. In die tijd verbranden de mensen vaak het huisraad als ze hun boerderij gaan verlaten. Dat is een soort plechtig afscheid van hun oude woonplaats. Is ook hier de grond te drassig geworden voor de landbouw? Misschien zijn het afscheid en de verhuizing wel heel moeilijk voor hen geweest. We weten niet waar ze naar toe zijn gegaan.

  
Fries aardewerk

Bij de boerderijen op de Zuid Esch zijn scherven gevonden van bijzondere potten. Het is Fries streepband aardewerk. Het wordt zo genoemd omdat er een band van strepen in de natte klei is gekrast. Het volk van de Friezen leefde aan de kusten van de Noordzee. We weten niet hoe het Friese aardewerk in Borne is gekomen. Hebben Friese immigranten het meegebracht toen zij zich hier vestigden? Of hebben de plaatselijke boeren het op een of andere manier op de kop getikt?

Op het kaartje van Borne is de plaats op de Grutterskamp aangegeven met 2a en de plaats op de ZuidEsch met 2b.

Oudheid / 3000 v.C.-500 n.C.