image/svg+xml

Een buurtwinkel achter het spoor in Borne. "Waar het geluk in hele kleine dingen zat".

Verhaal

Een buurtwinkel achter het spoor in Borne. "Waar het geluk in hele kleine dingen zat".

Plaatje bij verhaal: pamaiens1971_1.jpg

‘’Annemarie, kun je nog even wat limonade bijvullen!’’. Het klinkt me nog in de oren alsof het gisteren gebeurde. Het is druk in de winkel. Mijn beide ouders helpen de klanten en dan is er opeens gebrek aan iets. Aan mij de taak om de voorraad weer aan te vullen. Vanuit het magazijn of het pakhuis in de tuin. Vakken vullen zouden we vandaag zeggen. Het bestond echter ook al in de vorige eeuw. Mijn ouders runden een kruidenierswinkel aan de Tichelweg. Een bedieningswinkel waarbij de klanten rustig op hun beurt wachtten.

Het assortiment artikelen breidde zich met de jaren steeds verder uit. We verkochten zelfs groente en fruit, zij het wel in beperkte mate, klosjes naaigaren en tegen Sinterklaas kon je op de bovenverdieping geen been meer trekken vanwege al het ingekochte speelgoed. De winkel barstte bijna letterlijk uit zijn voegen. Elke vierkante centimeter werd benut, zelfs het woongedeelte moest steeds meer ruimte prijs geven. Eigenlijk hadden we mee gemoeten met de voortdurend oprukkende zelfbedieningen die toen als paddenstoelen uit de grond schoten. Er was echter geen opvolging. Reden voor vader om de zaak in 1970 te sluiten toen hij 65 jaar werd.

Techniek wisselen voor boter kaas en eieren

Het beroep kruidenier was in eerste instantie nooit het levensdoel van mijn vader. Hij koos voor techniek en werkte als onderhoudsmonteur in de jaren ’20-‘30 bij Heemaf in Hengelo. De crisisjaren gooiden echter roet in het eten en hij kwam op straat te staan, net als zo vele anderen. In de voorkamer van het huis aan de Tichelweg begon hij vervolgens  heel voorzichtig met een winkeltje, terwijl hij daarnaast de kost verdiende met het venten van brood voor bakker Koehorst. Een paar suitedeuren scheidden de winkel van de woonkamer. Het assortiment was beperkt. Boter, kaas, eieren, wat vleeswaren, snoepgoed, koekjes, chocola, zeeppoeder en andere ‘’dagelijkse’’ boodschappen. De oorlog maakte het leven nog moeilijker. Hij was inmiddels 35 jaar, getrouwd en vader van dochter Iens. Veel kruideniers sloten hun winkel. Het inkopen van levensmiddelen werd immers steeds moeilijker. Toch lukte het hem de winkel draaiende te houden en zijn klanten van het hoognodige te voorzien. Hij wist zelfs een grote voorraad rookartikelen van een oom, die een groothandel had, verborgen te houden op de grote zolder. 

In de jaren na de bevrijding moesten de schouders eronder om de zaak verder op te bouwen.  Na een aantal zuinige en spaarzame jaren kon de winkel in 1956 verbouwd en uitgebreid worden. Een grote toonbank in het midden en langs de wanden stellingkasten die de waren ten toon stelden. Wat waren ze trots! Met de groots mogelijke zorg werd de winkel ingepakt. Speciale kasten voor koffie en thee waar altijd een lamp brandde. De geur van de bonen was  voortdurend aanwezig. ‘’Koffie moet warm staan, dan blijven de bonen het lekkerst’’. Koffie was een luxe artikel dat meestal per ons verkocht werd. Op de toonbank prijkte een elektrische koffiemolen die de gevraagde hoeveelheid vers maalde. Moeder had die met winkelierspunten bij elkaar gespaard. Zij zorgde verder voor de koekjes, de chocolaatjes en de bonbons, die zorgvuldig werden verpakt in zakjes cellofaan en op de toonbank uitgestald. Er werden lange dagen gemaakt. Op de fiets de klanten af om de boekjes met de bestellingen op te halen, die ’s avonds na winkelsluiting werden klaar gemaakt. Veel producten moesten met de hand worden afgewogen en verpakt, een tijdrovende bezigheid waarbij het hele gezin werd ingezet. ‘’Vooral het reepje chocola niet vergeten, want daar rekenen de klanten op!’’ In de eerste jaren na de oorlog fietsten mijn ouders samen naar Hengelo om de bestellingen af te leveren. Ieder met een fiets beladen met volle tassen. Later werd dit gedaan met de bakfiets. Door weer en wind. Totdat er op een keer zoveel sneeuw was gevallen dat zelfs fietsen niet meer mogelijk was. Met een touw werd het voertuig vervolgens voort getrokken!

In de huiskamer kijken naar Ard en Keessie

Opnieuw zuinig wezen, dit keer stond er een auto boven aan het verlanglijstje. Vader had ooit zijn rijbewijs gehaald, maar dat was ver voor de oorlog. Een opfriscursus bleek geen luxe en toen de spaarpot leeg gehaald werd kon er een tweedehands Ford Taunus worden gekocht. Het moet een enorme verlichting geweest zijn. De bakfiets verhuisde naar het kleine schuurtje helemaal achter in de tuin. Later fietste ik er wel eens op om bestellingen weg te brengen. Met de tong op het derde knoopsgat kwam ik weer thuis: geen doen voor een grietje van elf/twaalf jaar.

Dan was het meerijden in de auto veel leuker. Vooral als we naar Hengelo gingen bezorgen. Meestal zat er voor mij dan wel iets lekkers aan vast bij de klanten. Ik herinner me nog goed de heerlijke superdikke sinaasappel die ik steevast bij één adresje kreeg. Ik weet nog hoe die smaakte!

Onze winkel was een buurtwinkel. De mensen kwamen niet alleen voor de boodschappen, maar ook voor een praatje. Vele nieuwtjes en wetenswaardigheden werden over de toonbank uitgewisseld. Het was een gemoedelijke tijd. De klanten zaten zelfs in onze huiskamer naar het schaatsen van Ard en Keessie te kijken terwijl wij in de winkel de bestellijst maakten. Het hele gezin hielp mee. Onze telefoon, de enige in de buurt, werd als een publiek bezit gezien. Menigeen maakte er gebruik van en regelmatig werd er ook gebeld voor iemand uit de buurt. Was de voordeur dicht, dan schroomden de klanten niet om bij de achterdeur aan te kloppen. Winkelsluiting was een onbekend begrip. Toen al kon je spreken van ‘’24 uur per dag open!”. Zelfs op zondag werd er een beroep op je gedaan. Ach toe Beune, ‘k Heb volk kregen. Ie mot mie effen helpen. De zondagmiddag werd meestal gebruikt om de administratie bij te werken of de bestellingen alvast te inventariseren die bij de grossier gedaan moesten worden, dus geen vrije dag voor de kleine kruidenier achter het spoor.

Elke dinsdag moesten de reclamefolders worden rondgebracht. Dat was onder meer mijn taak. Eerst allemaal netjes vouwen, (niet scheef!) en dan rondbrengen: de Oude Deldensestraat, het Spanjaardsplein, de Deldensestraat, je kende elke brievenbus. Plagerijen onderweg nam je voor lief. Vooral niet reageren was de boodschap. ‘’Als die mensen niet meer bij ons in de winkel komen hebben wij een probleem!’’

Naar de gemeenteraad als tussenpersoon

De winkel was tevens de plek waar het hart gelucht kon worden. In een buurt met veel grote gezinnen was het leven niet altijd gemakkelijk. Kleding die mij te klein was, vond dan ook gretig aftrek. Boodschappen werden dikwijls opgeschreven ‘’in het grote boek’’ en op een later tijdstip afgerekend. De uitbetaling van de kinderbijslag werd aangegrepen om een openstaande rekening te vereffenen. Er waren tevens klanten die na de zomer alvast elke week een paar gulden spaarden bij ons, zodat ze met Sinterklaas een extra bedrag te besteden hadden. Er waren echter ook gezinnen waarbij vader heel lang op zijn geld moest wachten. In die gevallen moest hij elke vrijdag klokslag vijf uur present zijn, wanneer het weekloon binnen kwam, zodat hij ook nog een klein deel mee kon krijgen. Dit leidde soms tot frustraties. Ik kan me nog goed herinneren dat hij een keer helemaal ontzet thuis kwam, omdat een huisvader hem uit pure wanhoop het mes op de keel had gezet. Er was geen cent meer in huis!  Gelukkig kwam de man een paar dagen later weer in de winkel alsof er niets gebeurd was. Zo leerde je relativeren!

De betrokkenheid met elkaar was groot. Vader bezocht uit belangstelling dikwijls de gemeenteraadsvergaderingen, maar hij werd hierdoor in de ogen van de klanten gezien als een tussenpersoon bij de dorpsbestuurders. Achter het spoor stonden niet veel huizen en veel mensen hadden het idee dat ze er eigenlijk niet bij hoorden in Borne.  Daar hadden ze niet zo’n ongelijk in, want het duurde altijd vreselijk lang voordat er iets tot stand kwam in dit deel van het dorp. Vader heeft door zijn optreden heel wat zaken aan de orde kunnen stellen. Zo werd  dit deel van Borne als allerlaatste voorzien van riolering!

De mensen in dit stuk van Borne waren in veel opzichten op elkaar aangewezen. Dat schepte een band en de klanten lieten dat duidelijk blijken. Was er een bruiloft, dan kregen wij steevast een uitnodiging. Onze  komst werd zelfs zeer op prijs gesteld! Dit leverde wel eens twee of drie feesten op één avond op, maar er werd niemand overgeslagen. Er mocht immers geen onderscheid gemaakt worden.  Omgekeerd was de belangstelling erg groot wanneer er bij ons iets aan de hand was, of dit nu een vreugdevolle of een verdrietige aangelegenheid betrof. Op 31 december 1970 sloot vader de winkel definitief. Hij was die maand 65 jaar geworden en vond de tijd gekomen om te gaan genieten van zijn pensioen. De winkel was zijn leven en de sluiting ging hem aan het hart, maar met het toenemende aantal supermarkten was er volgens hem geen plek meer voor zo’n winkel als de onze. Jammer.

*Dit artikel komt uit Boorn en Boerschop (2010 nr. 3) van Heemkundevereniging Borne.

Auteur:Annemarie Haak-Beune
Trefwoorden:Buurtwinkel, Borne, Beune, Tichelweg, Kruidenier, Bedrijvigheid Overijssel
Personen:Beune
Periode:1920-1970
Locatie:Borne
Thema's:Verdwenen beroepen in Overijssel

Reacties

Ha Ada Ja ik zou er een boek over kunnen schrijven. Die kruidenierswinkel aan de Tichelweg was het hart van de buurt. Hier kwamen mensen samen, werd over van alles en nog wat gesproken en gedebatteerd. Sommigen kwamen om hun gal te spuwen, anderen om problemen binnen de familie te bespreken. De winkel was eigenlijk het crisiscentrum voor alles en iedereen. Mijn ouders waren 24/7, dus altijd met de winkel bezig. Het waas meer dan een plek om boodschappen te halen. Kun je je nu helemaal niet meer voorstellen.
Algemeen door Annemarie Haak-Beune op 15 Aug 2019 om 17:58:37

Prachtig verhaal Annemarie, lees het nu pas. Weet zelf ook nog het nodige van bezoekjes en logeerpartijtjes bij jullie. Vooral de roze koeken waren een echte traktatie. lieve groet.
Algemeen door Ada Nijhuis op 13 Aug 2019 om 09:54:38

Hallo Annemarie, puur toevallig kwam ik jou artikel tegen op internet. Het gaat over de kruidenierswinkel van jou ouders. Heel herkenbaar, hoe kan het ook anders, mijn moeder, tante Ida was een broer van je vader. Al lezende was ik weer even terug in de mooie oude tijd. Met groet, Gerrit Gosen Wijk aan Zee
Algemeen door Gerrit Gosen op 20 May 2019 om 17:19:18

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.