image/svg+xml

BLOG Meertalig onderwijs de toekomst?

Nieuwsbericht

BLOG Meertalig onderwijs de toekomst?

BLOG Meertalig onderwijs de toekomst?

Meertaligheid en meertalig onderwijs zijn hot topics op dit moment. Echt meertalig onderwijs is meer dan simpelweg een optelsom van lesjes in verschillende talen. Juist de verbinding tussen de verschillende talen leidt tot diepe talenkennis en verbetert de metalinguistische vaardigheden van leerlingen, zo vertellen onderzoekers Durk Gorter en Jasone Cenoz in hun uitgave Multilingual Education (2015) over meertalig onderwijs. 

Toename meertalig onderwijs

Wereldwijd is deze toename aan meertalig onderwijs te zien. Hiervoor zijn verschillende redenen: door de toenemende globalisering en migratie wordt onze samenleving meer en meer meertalig, en ook uit economisch en cultureel oogpunt wordt talenkennis steeds meer op waarde geschat. Ook het klaslokaal is zelden nog een monolinguale omgeving: veel kinderen spreken thuis (ook) andere talen dan het Nederlands.

Tweetalig of meertalig onderwijs?

De afgelopen twintig jaar hebben steeds meer scholen in Nederland de stap hebben gezet naar Tweetalig Onderwijs (TTO), waar Engels en Nederlands gecombineerd worden.  Van meertalig onderwijs spreken we pas als er meer dan twee talen gecombineerd worden.

Hoewel in het Nederlandse middelbaar onderwijs wel degelijk veel talen aangeboden worden (niet alleen Engels, Frans, Duits en Spaans, maar ook Russisch, Turks, Italiaans en Arabisch worden in het Nederlandse VO geëxamineerd), is er toch geen sprake van meertalig onderwijs. Immers: deze talen worden over het algemeen steeds in een tweetalige setting (Nederlands-Frans; Nederlands-Arabisch) onderwezen.

 Meertalig onderwijs in Nederland

Meertalig onderwijs, waarbij drie of meer talen die in samenhang ingezet worden voor het onderwijs, staat in Nederland dus nog in de kinderschoenen. Toch zijn er wel degelijk enkele voorbeelden van deze vorm van onderwijs te vinden. Bijvoorbeeld de Trijetalige Skoallen (drietalige scholen, 3TS) in Friesland, waar Fries, Engels en Nederlands gecombineerd worden. Ook de beweging in Drenthe, met onderwijs waarin naast het Nederlands ook het Drents én Duits ingezet wordt, is een voorbeeld van meertalig onderwijs. Het idee achter deze insteek is dat gebruik van de regionale taal (hier: Fries of Drents) kan helpen bij het ontwikkelen van de taalvaardigheid in een internationale taal (hier: Engels of Duits). Hierbij wordt gebruik gemaakt van het principe van translanguaging.

Ontwikkeling richting translanguaging

Translanguaging is een vakterm waarmee gedoeld wordt op (onderwijs)situaties waarin verschillende talen ‘tegelijkertijd’ gebruikt worden. In het dagelijks leven is hier bijvoorbeeld sprake van als ouder en kind beide hun eigen, verschillende voorkeurstaal blijven spreken in een gesprek. In een schoolsetting is bijvoorbeeld het in het Nederlands aantekeningen maken bij een Engelstalige uitleg een voorbeeld van translanguaging. De verwachting is dat de ontwikkeling richting meertalig onderwijs ertoe zal leiden dat ook translanguaging een steeds grotere rol in dit onderwijs zal spelen.

Voordelen van translanguaging in het onderwijs

Onderwijs waarin verschillende talen gepland en doelmatig gecombineerd worden leidt ertoe dat de ene taal gebruikt wordt om de andere te versterken, wat zorgt voor een beter begrip en een betere taalvaardigheid in beide talen.

Dit kan bijvoorbeeld door binnen elke les bewuste keuzes te maken welke taal wanneer in de les ingezet wordt. Bijvoorbeeld: een in het Drents geschreven prentenboek wordt geïntroduceerd in het Nederlands, vervolgens voorgelezen in het dialect waar het in geschreven is, waarbij volgens de principes van interactief voorlezen in het dialect hierover gesproken wordt met de leerlingen. Bij de knutselopdracht naar aanleiding van het prentenboek wordt de instructie in het Nederlands gegeven, maar plakken leerlingen Nederlandse, Duitse en dialectwoorden bij de juiste afbeeldingen.

De theorie is dat een benadering waarin translanguaging gestimuleerd wordt, het metalinguistisch bewustzijn van leerlingen bevordert.

Toekomst van meertalig onderwijs

Natuurlijk is het moeilijk om de toekomst te voorspellen, maar vermoedelijk zal er op het gebied van translanguaging de komende jaren veel gebeuren: in plaats van een strikt ‘doeltaal is voertaal’-beleid, creëert dit ruimte om de kennis van verschillende talen gezamenlijk in te zetten, om zo meer recht te doen aan het natuurlijke taallerend vermogen van leerlingen. Nieuwe modellen voor meertalig onderwijs zullen hiervoor concrete handvatten moeten gaan leveren.

Een andere trend is om de meertalige kennis die leerlingen van huis uit mee nemen niet langer als een obstakel te zien bij het leren van nieuwe talen, maar juist als een voordeel: een rijke bron van meertalige kennis die ingezet kan worden voor het verdiepen van de taalkennis van deze en nieuwe talen.

Vervolgonderzoek

Natuurlijk is meer (praktijk)onderzoek nodig om zicht te krijgen op het effectief inzetten van meertalig onderwijs. Interessante thema’s hierbij zijn de mate waarin talen gecombineerd of gescheiden aangeboden moeten worden en de interactie tussen de verschillende doeltalen: welke taal kiezen leerlingen wanneer, in hoeverre gebruiken leerlingen van nature de principes van translanguaging, wanneer wordt gewisseld van doeltaal en wanneer leidt dit tot ongrammaticale uitingen.

Meer weten?

Zie www.ikkiestto.nl voor meer informatie over TTO.

Zie www.3ts.nl voor meer informatie over 3TS.

Zie www.examenblad.nl voor informatie over welke talen op welke schoolniveaus geëxamineerd worden. 

 Op 14 maart 2018 wordt in Emmen een kennis cafe georganiseerd over drietalig onderwijs in de provincie Drenthe (Drents-Duits-Nederlands). Meer informatie: http://www.kenniscafe-emmen.nl/Evenementen/Prat-op-plat.html.

Meer weten over de wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van translanguaging? Dan is het congres Frisian humanities in Leeuwarden van 23-26 april de moeite waard. O.a. Jim Cummins en Durk Gorter komen hier spreken. Zie https://www.fryske-akademy.nl/nl/nieuws-en-agenda/evenementen/frisianhumanities/meertaligheid-1st-conference-on-frisian-humanities/

 Meer lezen over het ontwikkelen van een meertalig curriculum? Lees dan het volgende artikel van Anita Oosterloo (2012) in Tijdschrift Taal 5 (3):  http://www.slo.nl/primair/nieuwsbrieven/taal/tt3-5/Vanzelfsprekend_meertalig.pdf/download

Dit blogbericht is geschreven door Willemijn Zwart op 15 februari 2018, naar aanleiding van een mailwisseling met Durk Gorter, professor meertaligheid aan de Universiteit van Baskenland (Zie www.ikerbasque.net). 

Trefwoorden:Meertaligheid, Tweetaligheid, Interlanguage, Translanguaging, Onderwijs, Streektaal, Streektaalonderwijs
Personen:Durk Gorter, Willemijn Zwart
Periode:18/2/2018

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.