Olst, Bouwhuispad 2 (Wesepe), Huize Boxbergen, 1653
Olst, Bouwhuispad 2 (Wesepe), Huize Boxbergen, 1653
- Geplaatst door
| Omschrijving: | Huize Boxbergen of Buxberge is een rijksmonument en wordt voor het eerst vermeld in de veertiende eeuw. Het huis was toen eigendom van Seino van Dorth. In 1537 kwam het in bezit van Unico Ripperda, drost van Salland. Hij en zijn vrouw Judith van Twickelo zouden later in de kerk van Wesepe worden begraven waar hun grafzerk, versierd met hun wapens, nog altijd aanwezig is. Het landgoed bleef vervolgens tot 1678 in bezit van de familie Ripperda. Huis Boxbergen, een versterkte havezate, raakte tijdens het begin van de Tachtigjarige Oorlog nauw betrokken bij de vijandelijkheden tussen de Spaanse troepen en het leger van de opstandige Nederlanden. Op 6 februari 1585 viel het in Spaanse handen. Het huis werd in brand gestoken, maar de Spanjaarden werden verdreven en de Ripperda’s zorgden ervoor dat het binnen een paar jaar werd herbouwd. Na een volgende brand werd Boxbergen in de jaren 1650-1653 nog fraaier herbouwd. Het nieuwe huis zou zijn voorzien van zeven gevels en bezat volgens de overlevering zoveel vensters als men dagen in het jaar telt. Het was een van de grootste huizen van Salland. Het landgoed Boxbergen omvatte oorspronkelijk tientallen hectaren land, meerdere boerderijen alsmede de windmolen van Wesepe. Door de verkwistende levensstijl van latere generaties Ripperda werd het goed met grote schulden bezwaard. Omdat men de kosten niet meer kon opbrengen, raakte de havezate door achterstallig onderhoud ernstig in verval. Het huis moest worden verkocht om de schulden te betalen. Het kwam echter in handen van een schoonzoon van de toenmalige eigenaar, Willem van Lintelo tot de Eze, zodat het goed toch nog in de familie bleef. Het huis werd in die tijd deels afgebroken, verkleind en vernieuwd. In 1731 werd havezate Boxbergen (“een ruim en groot slot met verscheide opgaende gevels, na den ouden Overijsselsen boutrant; in ruime graften en ruige boomgaerden gelegen”) voor 24.000 gulden (11.000 euro) verkocht aan Ernst Hendrik van Ittersum. De havezate was een jaar eerder door Cornelis Pronk getekend. De laatste adellijke eigenaar was de familie Van Wartensleben. Het voor afbraak bestemde huis kwam vervolgens in 1821 in bezit van een gegoede burger uit Deventer, de rijke leerlooier Jan Coenraad Lamberts, die het huis echter wist te behouden. Boxbergen bleef in de familie Lamberts tot 1903, toen het door vererving in handen kwam van de kinderen van Martinus van Doorninck en Helena de Man. Het huis en bijbehorende landerijen alsmede een grafkelder en banken in de Weseper kerk werden omstreeks 1903 gewaardeerd op bijna 107.000 gulden (ruim 48.600 euro). In 1976 deed de provincie Overijssel, gesteund door de gemeente Olst, het voorstel om Boxbergen en bijbehorende bergschuur van de rijksmonumentenlijst af te voeren. Het motief daarvoor was dat in de jaren zeventig om de buitenzijde van het huis een muur van quasi-antieke bakstenen was gemetseld waardoor het niet meer als monument was aan te merken. Bovendien waren de kroonlijsten uit de negentiende eeuw verwijderd. Maar voor de rijksoverheid was dat niet afdoende om Boxbergen van de lijst af te voeren. De bergschuur kwam wel als monument te vervallen omdat deze oorspronkelijk houten schuur nieuw in steen was opgetrokken. Rechthoekig fors gebouw middenpartij met natuurstenen stoeptreden naar toegangsdeur, deze geflankeerd door dubbele ionische pilasters; op de verdieping dubbele Korinthische pilasters. Het geheel bekroond door tympaan. In het fries datering 1653. In de zijgevel boogresten met natuurstenen stukken. Aan achterzijde hoektoren met achthoekig tentdak. Schilddak met dakkapellen met tympaan en wangstukken. Luidkoepeltje met hoekschoorstenen. Bron: A.J. Gevers en A.J. Mensema, De havezaten van Salland en hun bewoners (Alphen aan de Rijn, 1983), p. 219 e.v. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Werkgroep monumenten 2016 |
| Datum: | 1653 |
| Datum onzeker: | Nee |
| Identifier: | NL-OstHVOE_MON00012 |
| Locaties: | Olst Bouwhuispad 2 |
| Collectie: | Monumenten Olst |
Reacties
Er zijn nog geen reacties op dit item