Vissen tussen de fronten

De Noordzee is maar een klein zeetje, en tussen twee oorlogvoerende partijen met zeemijnen en torpedo’s, slagschepen en onderzeeërs, blijft er niet veel ruimte over. En toch zijn Nederlandse vissersboten voor de haringvangst nu juist op dat kleine gebied aangewezen.

Vissen tussen de fronten

Honderd jaar geleden in de Zwolsche Courant

Wie dacht, dat neutraliteit tijdens een oorlog de prettigste en makkelijkste houding is, komt in de zomer van 1916 bedrogen uit. De Noordzee is maar een klein zeetje, en tussen twee oorlogvoerende partijen met zeemijnen en torpedo’s, slagschepen en onderzeeërs, blijft er niet veel ruimte over. En toch zijn Nederlandse vissersboten voor de haringvangst nu juist op dat kleine gebied aangewezen.

Nou goed, ook al is de ruimte beperkt, tussen de schietende partijen moet er toch plek voor haringvangst blijven, tenslotte een niet onbelangrijk onderdeel van de voedselketen. Dat was ook aanvankelijk wel gebruikelijk, maar nu zijn de Engelsen op een idee gekomen: Die handige Nederlandse vissers brengen hun haring naar de veiling, daar wordt ze verhandeld – en voor een niet onbelangrijk gedeelte opgekocht door … de Duitsers! En daarmee, vinden de Britten, is die vis geen gewone vis meer, maar contrabande. Smokkelwaar dus, en die is al in vredestijd strafbaar, dus zeker tijdens een oorlog: De vissersboten mochten naar Engelse havens opgebracht en aan de ketting gelegd worden, de vangst uiteraard in beslag genomen (een makkelijke manier om in Engeland ook eens een harinkje te scoren, een prettige afwisseling van die vreselijke fish and chips…).

De neutrale Nederlandse vissersvloot is de dupe, en het land is te klein, althans de kranten staan er vol mee. Aan protesten tegen het harde Engelse ingrijpen geen gebrek: ’t Is alleszins begrijpelijk, wijl uit de verdere toelichting blijkt, dat hier een maatregel is toegepast op een “vergrijp”, dat geen vergrijp is. Onze visschers zijn ter vischvangst gegaan en hebben de visch van de hand gezet. Hebben zij in verboden vaarwater gevischt dan kunnen daartegen maatregelen worden genomen, maar als zij vischten ter plaatse waar voor ieder visscher het recht open stond, dan heeft niemand daar iets van te zeggen. Het vangen van de vis wordt dus niet of nauwelijks betwist, de beschuldigingen richten zich vooral tegen het verhandelen, daarmee is de vis contrabande geworden. Dat laatste wordt van Nederlandse zijde uiteraard fel bestreden, handel is handel, en daarvoor is aanvoer nodig – dat kan dus nooit strafbaar zijn.

Vervolgens kan een staaltje journalistieke opblaaskunst worden bewonderd: Dat opbrengen en aan de ketting leggen van een deel van de Nederlandse vissersvloot wordt snel tot een nationale vernedering verklaard, en dus tot een kwestie van nationale eer. Sommigen mogen zich vrij gemakkelijk bij deze vernederingen neerleggen, de overgroote meerderheid van ons volk wenscht echter de handhaving van ’s lands waardigheid. En dan komt het: De geldzak is minder dan het leven en het leven minder dan de eer! Een prachtige oneliner, die regelrecht tot oorlog leidt. Het is slimmer, om eenvoudig van “belangen” te spreken en een diplomatieke oplossing te zoeken, en dat is precies, wat de Nederlandse regering probeert te doen.

Maar in de praktijk, op zee dus, gaat het er minder diplomatiek aan toe. Naast het hoogdravende stuk over onze nationale eer staat een klein verhaaltje over klein leed, of misschien wel helemaal niet zo klein: De IJmuiden 98 is slecht te pas gekomen. Hij bleef met het bakboordsvischtuig vastzitten achter de periscoop van een duikboot, welke geheel onder water was. Stoppen dus en proberen los te komen. Onderwijl was de duikboot, welke van Britsche nationaliteit bleek te zijn, bovengekomen, waarna de opvarenden der duikboot onmiddellijk de vischlijnen kapten om weer vrij te komen. Aardig wat schade dus voor de vissersboot, netten kwijt en dus ook de vangst. We zullen maar aannemen dat het een incident was, want het lijkt me nauwelijks een oplossing voor het Engels-Nederlandse visserijprobleem. De IJmuiden 98  hoefde tenminste niet aan de ketting. Geen contrabande ook.

Sjaak Onderdelinden.