Kermis en oorlog (een verhaal van 100 jaar geleden uit de Zwolsche Courant)

Kermis en oorlog (een verhaal van 100 jaar geleden uit de Zwolsche Courant)

De Zwolsche Courant bespeurde een zekere zenuwachtige onrust onder de kermisvierders. De reden: de mobilisatie was in gang gezet.

Kermis en oorlog

Honderd jaar geleden in de Zwolsche Courant

Eind juli viert Zwolle de Zomerkermis. In 1914 wil de feestvreugde niet erg toeslaan, want er dreigt oorlog, op de Balkan is die al flink aan de gang en men bereidt zich voor op uitbreiding. Wij weten hoe dat afliep, maar de Zwollenaren van 1914 niet. Blijkbaar was er niet veel vertrouwen in Nederlands neutraliteit. De Zwolsche Courant bespeurde een zekere zenuwachtige onrust onder de kermisvierders. De reden: de mobilisatie was in gang gezet. Met aanplakbiljetten en klokgelui werden landweermannen en andere dienstplichtigen onder de wapenen geroepen. De gevolgen zijn niet gering: Een feit is het inmiddels, dat de plotselinge onttrekking van velen aan hun zaken voor menigeen groote moeilijkheden oplevert en schade zal berokkenen in hun bedrijf. Doch hierin zal berust moeten worden in ’t algemeen belang.

De postkantoren werden overstroomd met spaarders die hun geld van de Rijkspostspaarbank kwamen opnemen. Er heerste geen geringe paniek, zodat hierbij de assistentie der politie moest worden ingeroepen. De krant heeft begrip voor de run op de spaarbank: ’t Ligt voor de hand dat het tijdelijk vertrek van de kostwinners hier en daar zal dwingen de spaarpenningen aan te spreken. Maar voor het overige kan het spaargeld beter op de bank blijven, zodat de krant graag naar een ingezonden oproep van de Directeur der Rijkspostspaarbank verwijst: Die schrijft in een ingezonden advertentie dat hem gebleken is dat bij sommige inleggers door de oorlogsberichten ongerustheid gewekt is over de veiligheid hunner spaargelden. Niet nodig, schrijft de Directeur, de Spaarbank garandeert spaargeld èn rente. Als je daarentegen je geld van de Bank en in huis haalt, kan het door verschillende omstandigheden als oneerlijkheid, brand, enz. verloren gaan, doch wat bij de Rijkspostspaarbank is ondergebracht is veilig.

Voor Zwolle was die mobilisatie dus een spelbederver tijdens de kermis. Aangezien alle openbare vermakelijkheden gesloten moeten worden, kan de kermis als afgeloopen beschouwd worden. Inderdaad. En de draaimolens, nougatkramen enz. moesten ook nog in extra hoog tempo afgebroken worden: Men haast zich om naar huis te komen, daar morgen door het groote vervoer van militairen het reizen groote moeilijkheden zal opleveren. Dat hadden ze goed gezien, want de Staatscourant van 31 juli bevat o.a. de opvordering door den Minister van Oorlog van alle Nederlandsche spoorwegen en het materieel daarvan. In diezelfde extra Staatscourant staat ook de verklaring der Koningin, dat oorlogsgevaar aanwezig is. Van 2014 uit bezien, wellicht een opmerkelijke verklaring door Koningin Wilhelmina, je zou die eerder van de regering verwachten. Maar het is keurig volgens de Grondwet, want in Artikel 186 stond: Of er oorlogsgevaar in den zin, waarin dat woord in ’s lands wetten voorkomt, aanwezig is, beslist de koning.

Op lokaal niveau moest er natuurlijk ook van alles geregeld worden, zodat deze krant  opent met een Aankondiging van Burgemeester van Royen van Zwolle, die verordent dat alle Tapperijen in de gemeente op 1 en 2 augustus gesloten dienen te blijven. Bovendien verzoekt hij de ingezetenen aan de vertrekkenden geen sterken drank te schenken, vermits het misbruik daarvan in de ernstige omstandigheden der mobilisatie zeer nadeelige gevolgen kan hebben. Tja, wanneer niet.

Sjaak Onderdelinden